เมื่อวันที่ 19 กรกฎาคม 2568 หน่วยบริหารและจัดการทุนด้านการพัฒนากำลังคน และทุนด้านการพัฒนาสถาบันอุดมศึกษา การวิจัยและการสร้างนวัตกรรม (บพค.) กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อว.) นำโดย ดร.ณิรวัฒน์ ธรรมจักร์ ผู้อำนวยการ บพค. และเจ้าหน้าที่ บพค. ร่วมลงพื้นที่สำรวจและเก็บตัวอย่างน้ำกับตะกอนดินของแม่น้ำแม่กก ตั้งแต่บริเวณพื้นที่เชื่อมต่อของพรมแดน ไทย – เมียนมา ที่อำเภอแม่อาย จังหวัดเชียงใหม่ ไปจนถึงอำเภอเมืองเชียงราย จังหวัดเชียงราย รวมทั้งสิ้นกว่า 40 จุดเก็บตัวอย่าง ร่วมกับคณะผู้วิจัยภายใต้โครงการ “การจัดการลุ่มแม่น้ำกกที่ปนเปื้อนสารพิษด้วยเทคโนโลยีภูมิสารสนเทศและเทคโนโลยีขั้นสูงเพื่อความมั่นคงด้านสิ่งแวดล้อมและสุขภาพ” นำโดย ศ. ดร.ศิวัช พงษ์เพียจันทร์ สถาบันบัณฑิตพัฒนาบริหารศาสตร์ และ รศ. ดร.พัชรีย์ พริบดีเวช มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง พร้อมด้วยคณะผู้วิจัยจากสถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ สถาบันวิจัยแสงซินโครตรอน มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ศูนย์เตรียมพร้อมป้องกันภัยพิบัติแห่งเอเชีย มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ ร่วมกับหน่วยงานในพื้นที่จังหวัดเชียงราย เพื่อร่วมกันดำเนินการหาสาเหตุสารพิษปนเปื้อนแม่น้ำกก ที่อาจส่งผลกระทบต่อสุขภาพของประชาชนตลอดจนหาทางออกของปัญหา

การดำเนินงานโครงการใช้ข้อมูลการวิเคราะห์ด้วยกระบวนการวิทยาศาสตร์ทั้งการวิเคราะห์ทางเคมีขั้นสูงที่สามารถตรวจพบสารได้อย่างแม่นยำร่วมกับการวิเคราะห์ด้วยเทคโนโลยีแสงซินโครตรอนเพื่อตรวจสอบสถานะออกซิเดชัน (Oxidation) ที่บ่งบอกถึงระดับความเป็นพิษของสารที่ปนเปื้อน รวมถึงการใช้ข้อมูลดาวเทียมจากเทคโนโลยีอวกาศร่วมกับเทคโนโลยีด้านอุทกวิทยา เพื่อใช้ในการคาดการณ์ทิศทางการแพร่กระจายของสารอันตราย (หากมี) นอกจากนี้ โครงการอาศัยความร่วมมือจากเจ้าหน้าที่ภาครัฐและประชาชนในพื้นที่ในการให้ข้อมูลเชิงพื้นที่และอำนวยความสะดวกในการเข้าถึงพื้นที่ ซึ่งข้อมูลที่ได้จะสามารถต่อยอดเป็นข้อเสนอแนะเชิงนโยบายของภาครัฐและหน่วยงานท้องถิ่น ให้สามารถนำไปใช้ในการออกแบบมาตรการป้องกัน การจัดลำดับความสำคัญในการฟื้นฟู ใช้อ้างอิงเป็นข้อมูลพื้นฐานทางวิทยาศาสตร์ และการเตรียมความพร้อมต่อสถานการณ์สิ่งแวดล้อมฉุกเฉินต่อไปในอนาคตได้

ต่อมาในวันที่ 20 กรกฎาคม 2568 ดร.จิตติ มังคละศิริ รองผู้อำนวยการ และเจ้าหน้าที่ บพค. ได้เข้าเยี่ยมชมห้องปฏิบัติการและเข้าร่วมสังเกตการณ์การวิเคราะห์ตัวอย่างน้ำและตะกอนดินที่ได้จากการลงพื้นที่เพื่อเก็บตัวอย่าง ณ ศูนย์การเรียนรู้ภาษาและวิจัย 7 (S7) มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง โดยได้รับการต้อนรับจาก รศ. ดร.สยาม ภพลือชัย ผู้อำนวยการศูนย์เครื่องมือวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง และ รศ. ดร.พัชรีย์ฯ นักวิจัยในโครงการฯ สาธิตวิธีการเตรียมตัวอย่างและการวิเคราะห์หาโลหะหนักด้วยเทคนิค Inductively Coupled Plasma Mass Spectrometry (ICP-MS) ซึ่งเป็นเทคนิคการวิเคราะห์ทางเคมีขั้นสูงที่มีจุดเด่นในการวิเคราะห์หาชนิดธาตุที่แม่นยำถึงระดับส่วนในพันล้านส่วน (ppb) เทคโนโลยีดังกล่าวจะช่วยยกระดับการวิเคราะห์หาสารที่ปนเปื้อนในน้ำที่มีความแม่นยำตามมาตรฐานระดับนานาชาติ และสามารถเป็นข้อมูลเทียบเคียงกับการวิเคราะห์ด้วยวิธีการอื่น ๆ และจากนั้นผู้วิจัยจะนำตัวอย่างไปวิเคราะห์ด้วยเทคนิค X-ray Absorption Spectroscopy ซึ่งเป็นการใช้เทคโนโลยีแสงซินโครตรอนตรวจหาโลหะหนัก รวมถึงดำเนินการวิเคราะห์ด้วยข้อมูลอวกาศและข้อมูลภูมิสารสนเทศเพื่อพัฒนาแบบจำลองการแพร่กระจายของสารอันตรายในแม่น้ำกกต่อไป

บพค. มีหน้าที่พัฒนาเทคโนโลยีขั้นแนวหน้าหรือขั้นสูง เทคโนโลยีระบบโลกและอวกาศ เทคโนโลยีภูมิสารสนเทศ และเทคโนโลยีดาวเทียมเพื่อนำไปจัดการด้านการเกษตร ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมซึ่งเป็น Flagship ที่ 11 ภายใต้ยุทธศาสตร์ที่ 3 งานวิจัยขั้นแนวหน้าของแผนด้านวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม ปี พ.ศ. 2566 – 2570 และ บพค. ได้รับมอบหมายจากคณะอนุกรรมาธิการยกระดับการวิจัย เทคโนโลยี และนวัตกรรมเพื่อเศรษฐกิจและสังคม คณะกรรมาธิการการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม สภาผู้แทนราษฎร เมื่อวันที่ 5 มิถุนายน 2568 ที่ผ่านมา ให้เร่งดำเนินงานช่วยการแก้ไขปัญหา บูรณาการความร่วมมือจากผู้มีส่วนเกี่ยวข้องจากภาครัฐและภาคประชาชนในการแก้ไขปัญหาและฟื้นฟูลุ่มน้ำอย่างมีประสิทธิภาพ และรายงานความก้าวหน้าอย่างต่อเนื่อง โดย บพค. ในฐานะหน่วยงานที่ขับเคลื่อนการพัฒนางานวิจัยขั้นแนวหน้าและเทคโนโลยีขั้นแนวหน้า พร้อมให้การสนับสนุนความร่วมมือในการดำเนินโครงการวิจัย เพื่อแก้ไขและค้นหาสาเหตุของการปนเปื้อนสารพิษในแม่น้ำกกด้วยเทคโนโลยีล้ำสมัย อันจะนำไปสู่การเสริมสร้างความมั่นคงด้านสิ่งแวดล้อมและสุขภาพของประชาชนอย่างยั่งยืน